تقسیم کار بین زن و شوهر (۱)

یکی از سوالات اساسی که زن و شوهر درگیر آن هستند این است که وظیفه هر کدام از آنها در امور زندگی چیست؟ تقسیم کار بین زن و شوهر باید به چه شکل باشد که به بنیان خانواده لطمه وارد نکند؟ آیا کمک کردن مرد به زن در کار خانه یا برعکس، موجب به هم خوردن تعادل زندگی و روابط زناشویی می‌شود؟ میزان کمک کردن هر کدام از آنها به طرف مقابل و همچنین نحوه این کمک کردن باید به چه شکل باشد؟ مثلا اگر مرد در کار منزل به همسرش کمک میکند باید چطور عمل کند که موجب بروز مشکلات دیگری نشود یا اگه زن مشغول به کار بیرون از منزل است باید چه مواردی را مد نظر داشته باشد؟

امام صادق علیه السلام از پدرشان امام باقر علیه السلام روایت کرده‏اند که حضرت باقر علیه السلام فرمود:

«امیرالمؤمنین على علیه السلام و فاطمه علیها السلام از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درباره کارها داورى خواستند؛ حضرت پیامبر صلى الله علیه و آله حکم نمودند که فاطمه علیها السلام کار داخل منزل را انجام دهد و على علیه السلام کار بیرون منزل را.[۱]

این توصیه از طرف رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالی بیان شده است که ایشان حقوق هر یک از زن و شوهر نسبت به هم را اینگونه تبیین می‌کنند که مرد در قبال همسرش وظیفه دارد نفقه او را بپردازد و از او حمایت کند و زن در مقابل، باید همسرش را تمکین کند و بدون اجازه او از منزل خارج نشود.

در ظاهر این دو مورد با هم تضاد پیدا می‌کنند؛ یعنی مثلا در مواردی که زن وظیفه شرعی در انجام کاری را ندارد _ مانند طبخ غذا، شیر دادن بچه، نظافت منزل، دوختن لباس و … _ اما با این حال آن کارها مربوط به خانه است، پیامبر توصیه کرده‌اند که حضرت فاطمه سلام الله این کار‌ها را انجام دهد؛ در حالی که از لحاظ شرعی به عهده ایشان نیست.

برای جمع بین این روایات، ما کارها را به سه دسته تقسیم میکنیم:

۱-    وظایف شرعی مرد در مقابل زن مانند دادن نفقه

۲-    وظایف شرعی زن در مقابل مرد مانند تمکین

۳-    کارهایی که نه وظیفه مرد است نه وظیفه زن مانند آشپزی و خرید ماشین و …

با کمی تامل در روایت اول میتوان فهمید حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله در صورتی این سوال را از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌پرسند که به وظایف شرعی خود واقف هستند. بنابراین می‌شود گفت توصیه پیامبر نسبت به این تقسم کار مربوط به وظایف شرعی نیست و آن‌ را مسلّم گرفته‌اند بلکه به اموری است که خارج از وظایف شرعی هر کدام از آنهاست. در این موارد حضرت با در نظر گرفتن طبیعت هر یک از زن و مرد، کارها را اینگونه بین آنها تقسیم کرد.

سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که چرا این تقسیم کار به عنوان وظیفه شرعی هر یک از زن و مرد قلمداد نشد؟!

در پاسخ می‌توان گفت فرق بین وظایف شرعی و غیر شرعی هر یک از زن و شوهر این می‌تواند باشد که موارد اول یعنی وظایف شرعی، در صورت تخطی و انجام ندادن آن، ضربه سنگینی به تعادل خانواده وارد می‌کند؛ یعنی اگر مثلا مرد متعهد نباشد نفقه زن را تامین کند، خیلی از زن‌ها قادر به ادامه زندگی نخواهند بود یا اگر مثلا زن بخواهد در مقابل از تمکین مرد سر باز زند، مرد قادر به تحمل این شرایط نخواهد بود و به فساد کشیده می‌شود. اما امور دیگر که جنبه شرعی ندارد، در صورتی که زن یا مرد به آن متعهد نشوند تعادل خانواده به کلی به هم نمیخورد هر چند انجام آن، نقش به سزایی در شکل گیری یک خانواده ایده آل و حفظ تعادل بهتر و در نتیجه کمال و سعادت خواهد داشت.

بنابراین هر یک از زن و مرد یک سری وظایف شرعی دارند و یک سری وظایف اخلاقی که منشا آن روایتی است که حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند.

بر این شیوه تقسیم کار بین زن و مرد، نکات تربیتی بسیار زیبایی نیز مترتب خواهد بود؛ مانند توصیه هایی که به هر یک از زن و شوهر برای کمک به طرف در انجام وظایف غیرشرعی طرف مقابل می‌شود که ان شاء الله در طی یک مقاله دیگر به آن خواهیم پرداخت. همچنین چگونگی کمک هر یک از زن و مرد به همدیگر در وظایف غیر شرعی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

پیروز و سربلند

[۱] بروجردى، آقا حسین، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعه)، ج‏۲۵، ص۵۰۷، حدیث ۷۵۵- ۳۷۱۵۴، انتشارات فرهنگ سبز، تهران، ۱۳۸۶ ق.